Ανθολόγηση: Άλμιν Κάπλαν
Μετάφραση: Αγγελική Δημουλή
Συνεργάτες Μετάφρασης: Γκόραν Κολάκοτζιτς, Μίρζα Πούριτς, Μπάρμπαρα Τζ. Χάβελαντ
*
Ντιχάλα Χασανμπέγκοβιτς, Σάντρα Σβίτκοβιτς, Ανίτα Πάγιεβιτς, Λίντια Ντέντιους, Φ.Μ. Μπόρχεν, Άλεν Μέσκοβιτς, Σίμα Μάζιτς, Αμίλα Κάχροβιτς-Ποσάβλιακ, Σρνταν Γκάριτς, Άντεμ Γκάρικ.
Find the book here
Είναι μεγάλη τύχη να επιχειρεί κάποιος ανθολογίες και επιλογές ποιημάτων. Η ανθολογία είναι αδύνατο να θεωρηθεί ως η πιο αντιπροσωπευτική και καλύτερη επιλογή από την ποίηση μιας εποχής που περιορίζεται στον χώρο. Δεν λέω πως δεν μας χρειάζονται οι ανθολογίες, αλλά πιστεύω ότι δεν πρέπει να βιώνονται πολύ σοβαρά, γιατί όλες τους, ακόμη και ετούτη εδώ, ανεξάρτητα από τις προσπάθειες των συγγραφέων τους – έχουν ψεγάδια.
Η ανθολογία, ή η επιλογή της σύγχρονης ποίησης της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης που έγινε από τον υπογράφοντα, ορίστηκε από τον διευθυντή των Εκδόσεων Βακχικόν. Οι περιορισμοί που έπρεπε να τηρηθούν κατά τη διάρκεια της επιλογής ήταν ότι οι συγγραφείς που επελέγησαν δεν έπρεπε να είναι μεγαλύτεροι από σαράντα ετών, καθώς και ότι δεν έπρεπε να έχουν δημοσιεύσει λιγότερα από ένα ή περισσότερα από τρία βιβλία. Οι εκδότες τόνισαν επίσης ότι οι επιλεγμένοι συγγραφείς πρέπει να έχουν μεταφράσει ποιήματα στα αγγλικά, έτσι ώστε τα ίδια ποιήματα από τα αγγλικά να μεταφραστούν στα ελληνικά. Οι παραπάνω προϋποθέσεις κατέστησαν αδύνατο να συμπεριληφθούν πολλοί συγγραφείς στην επιλογή ώστε να κάνουν την ανθολογία μεγαλύτερη και πιο πολυφωνική, όπως είναι στην πραγματικότητα η Βοσνιακή λογοτεχνική σκηνή.
Αν η σύγχρονη λογοτεχνία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης διαιρούνταν θεματικά τότε η απλούστερη διαίρεση θα αφορούσε σε συγγραφείς που αμφισβητούν ακόμη την άμεση εμπειρία του πολέμου και εκείνους που δεν είχαν μια τέτοια εμπειρία από μόνοι τους αλλά την κληρονόμησαν ως γνώση. Υπάρχει επίσης μια κατηγορία συγγραφέων της νεότερης γενιάς που προσπαθούν να θεματοποιήσουν τα πράγματα από την καθημερινή ζωή, αλλά ακόμη και τότε η ποίηση μιλά, αν όχι για πόλεμο, σίγουρα για τις συνέπειές του έστω και έμμεσα. Η θέση του συγγραφέα εξαρτάται ή καθορίζεται από τα πολεμικά γεγονότα των αρχών της δεκαετίας του ’90 στα Βαλκάνια. Εθνικισμός, ξενοφοβία, εγκλήματα πολέμου, διαφυλετική μισαλλοδοξία, αφύσικη μετάβαση, άκαμπτη πατριαρχική κοινωνία – τα θέματα της σύγχρονης Βοσνιακής λογοτεχνικής σκηνής. Το να ζει λοιπόν κάποιος στους προαναφερθέντες χώρους και να μένει απρόσβλητος από αυτές τις ατυχίες μπορεί να φέρνει μεν καλή ποίηση, αλλά δύσκολα δημιουργεί αληθινή λογοτεχνία. Και για τη λογοτεχνία, το πιο επείγον είναι – όπως λέει ο Βόσνιος ποιητής Μάρκο Βέσοβιτς – ό,τι λέει την αλήθεια. Δεν νομίζω ότι άλλα θέματα είναι λιγότερο πολύτιμα ή λείπουν, αλλά απλά δεν είναι καλό να αγνοούμε την πραγματικότητα και να καταπνίγουμε την εμπειρία της γλώσσας στην οποία υπάρχουν και στην οποία ο «πόλεμος» συνεχίζεται σε αυτόν τον «μεταπολεμικό» χρόνο.
Οι ποιητές που συμμετέχουν σε αυτήν την επιλογή υπόκεινται σε μεγάλο βαθμό στην παραπάνω διαίρεση. Αλλά αυτό που τους καθιστά ενδιαφέροντες και σημαντικούς είναι η στάση τους απέναντι στη γλώσσα, δηλαδή η προσπάθεια να βρουν θέση για τον εαυτό τους και για την ποίησή τους στην ίδια γλώσσα. Όσο σημαντικό και αν είναι το θέμα, ο ποιητής υποχρεούται, πάνω απ’ όλα, να φροντίζει τη γλώσσα. Ζούμε σε μια εποχή κατά την οποία οι ποιητές αντιμετωπίζουν αρνητικά τη γλώσσα. Ακόμη και αυτή η γλώσσα είναι συχνά ανοίκεια για αυτούς και τη χρησιμοποιούν μόνο για να περάσουν πληροφορίες στους αναγνώστες. Κατά συνέπεια, έχουμε λεξικά, αστεία και «απόμακρη» φιλοσοφία που δεν ήξεραν καν να προσπαθήσουν ώστε να γίνουν ποίηση.
Στα χέρια σας, υπάρχουν αγαπητοί αναγνώστες δέκα σύγχρονοι Βόσνιοι ποιητές με διαφορετική φόρμα και διαφορετικά θέματα. Ωστόσο, όλοι είναι προσεκτικοί στη δική τους γλώσσα και όλοι συμβάλλουν στον τρόπο που επιδιώκει τη σοβαρή λογοτεχνία. Μένει μόνο να αποδειχθεί ότι η ποίησή τους θα επιβιώσει μέσω δύο μεταφράσεων, πρώτα από τα πρωτότυπα στα αγγλικά και, στη συνέχεια, από τα αγγλικά στα ελληνικά. Επειδή η μετάφραση της ποίησης – για άλλη μια φορά ένα απόσπασμα του Βέσοβιτς – δεν είναι τίποτα περισσότερο από το φιλί μέσα από το ποτήρι.
Άλμιν Κάπλαν