Ανθολόγηση-Πρόλογος: Ίβάν Άντιτς
Μετάφραση: Σάσα Τζόρτζεβιτς
*
Μπόγιαν Βάσιτς, Τζόρζτε Ίβκοβιτς, Ούρος Κοτλάγιτς, Ιβάνα Μάκσιτς, Άνια Μάρκοβιτς, Μπόγιαν Μάρκοβιτς, Ραντμίλα Πέτροβιτς, Μάσα Σένιτσιτς, Ταμάρα Σούσκιτς, Μάρκο Στόγικιτς
Find the book here
Μου φαίνεται ότι, εκτός σε έναν στενό κύκλο σλαβιστών, το φαινόμενο του σερβικού σουρεαλισμού δεν είναι αρκετά γνωστό στον κόσμο, παρόλο που σ’ αυτόν, κυρίως χάρη στη φιλία του Μάρκο Ρίστιτς με τον Αντρέ Μπρετόν, ανήκει η αποκλειστικότητα της ιστορικής συνύπαρξης με τον γαλλικό σουρεαλισμό. Και όχι μόνο ο σουρεαλισμός: στο χρονικό διάστημα μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων, στη σερβική λογοτεχνία εμφανίστηκαν αρκετά πρωτότυπα κινήματα, όπως ο σουματραϊσμός του Μίλος Τσερνιάνσκι, ο υπνωτισμός του Ράντε Ντραϊνατς ή ο ζενιτισμός του Λιουμπόμιρ Μίτσιτς, ενώ στο περιοδικό του τελευταίου, το Ζενίτ, δημοσιεύτηκαν πρωτότυπα άρθρα από τους Μαγιακόφσκι, Μπλοκ, Χλέμπνικοφ, Παστερνάκ, Τρότσκι, Καντίνσκι, Πικάσο κ.ά.
Μέσα από αυτή την επιλογή των Νέων Σέρβων Ποιητών πηγάζει η επιθυμία να αναδειχθεί ο βαθμός στον οποίο οι σύγχρονοι Σέρβοι ποιητές, συνειδητά ή ασυνείδητα, υπήρξαν ευτυχείς οφειλέτες της προαναφερθείσας πρωτοπορίας, αλλά και των μεταγενέστερων νεο-πρωτοποριακών ποιητικών ρευμάτων. Ως εκ τούτου, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι μια κριτικός λογοτεχνίας, γράφοντας για αυτήν τη γενιά, ένιωσε την ανάγκη να επινοήσει τον όρο τρίτη πρωτοπορία.
Μερικές φορές, ωστόσο, οι υποθέσεις μου ότι η σερβική ποίηση δεν είναι αρκετά γνωστή παγκοσμίως τίθενται υπό αμφισβήτηση. Όπως όταν, για παράδειγμα, ο συντάκτης του εκδοτικού οίκου Ugly Duckling Press απήγγειλε ένα ποίημα του Μπράνκο Μίλικοβιτς απ’ έξω. Ή όταν διάβασα την επιστολή του Τ. Σάλαμουν στην αδερφή του από τις αρχές της δεκαετίας του εβδομήντα, στην οποία ο ποιητής, με έναν υπαινιγμό δικαιολογημένης ποιητικής ζήλιας, παραδέχεται ότι παραμένει έκπληκτος μπροστά στο γεγονός ότι η δημοτικότητα του Βάσκο Πόπα στην Αμερική είναι αυξημένη. Με την παράφραση του στίχου του Πόπα, ο Τσαρλς Σίμιτς τιτλοφόρησε την ανθολογία του The horse has six legs: An Anthology of Serbian Poetry (Graywolf, 1992). Ωστόσο, το Cat Painters: An Antology of Contemporary Serbian Poetry (Dialogos Press, 2016), μια άλλη ανθολογία που αξίζει να αναφερθεί, δημοσιεύτηκε μόλις ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα.
Aνέφερα μόνο τις αγγλικές μεταφράσεις: αν αυτό συμβαίνει με τη γλώσσα στην οποία η σερβική ποίηση μεταφράζεται περισσότερο, είναι εύκολο να υποθέσουμε πώς είναι τα πράγματα με τις μεταφράσεις σε άλλες γλώσσες. Ως εκ τούτου, ελπίζω ότι αυτή η ανθολογία θα οδηγήσει τους αναγνώστες, μετά την πρώτη γνωριμία με τη σύγχρονη σερβική ποίηση, να αναζητήσουν και άλλες μεταφράσεις της ποίησης των Ντούσαν Μάτιτς, Ράστκο Πέτροβιτς, Βάσκο Πόπα, Μιόντραγκ Πάβλοβιτς και άλλων.
Σύμφωνα με τούτη τη βασική ιστορικο-ποιητική προκατάληψη του επιμελητή, σε αυτήν την ανθολογία μπορεί κανείς να αναγνωρίσει μια ορισμένη αντίσταση στην υπερβολικά απλή αναγνωσιμότητα, δηλαδή στην ποιητική της απλότητας και της άμεσης επικοινωνίας. Μια τέτοια ποιητική είναι κυρίαρχη σήμερα και ανοίγει από μόνη της τον δρόμο: η κινητικότητα αυτής της ποίησης αντικατοπτρίζεται σε όλα τα φαινόμενα, μέσα από έναν πιο αποτελεσματικό αντίκτυπο στις δημόσιες αναγνώσεις, μέσω ευκολότερης δουλειάς για τους μεταφραστές, έως μια μεγαλύτερη εκπροσώπηση σε διεθνή φεστιβάλ. Για αυτό τον λόγο μου φάνηκε σημαντικό να δώσω τουλάχιστον ένα μικρό πλεονέκτημα στους ποιητές που δεν έχουν καμία εξουσία στα «μέσα επικοινωνίας», που δεν διευθύνουν εκδοτικούς οίκους, δεν είναι συντάκτες περιοδικών, δεν διοργανώνουν φεστιβάλ, καθώς και σ’ εκείνους που δεν είναι (υπερβολικά ή καθόλου) παρόντες μέσα στα κοινωνικά δίκτυα, αλλά γράφουν καλή, ισχυρή ποίηση.
Οι ποιητές της παρούσας ανθολογίας των Νέων Σέρβων Ποιητών είναι, ως επί το πλείστον, οι περιθωριακοί ποιητές της πυκνότητας, της πυκνότητας των εικόνων, των μεταφορών και του νοήματος, όπως και της σιωπηρής στράτευσης, με μόνο μερικές εξαιρέσεις μιας πιο ρητής κοινωνικής κριτικής.
Ιβάν Άντιτς