Ανθολόγηση-Μετάφραση: Άτη Σολέρτη
Επίμετρο: Αλμπέρτο Σανταμαρία
**
Ουνάι Βελάσκο Κιντέλα, Μπέρτα Γκαρθία Φάετ, Αντρές Καταλάν, Λάια Λόπεθ Μανρίκε, Ελένα Μεδέλ Λούνα Μιγκέλ, Γκιγιέρμο Μοράλες Σίγιας, Γιεράι Μπαρόσο Ραβέλο, Άνχελα Σεγόβια, Φρουέλα Φερνάντεθ
Find the book here
Σκοπός της παρούσας ανθολογίας είναι να παρουσιάσει δέκα νέους ποιητές και ποιήτριες από διάφορες πόλεις της Ισπανίας που έχουν καταφέρει να διαδώσουν το έργο τους και να βραβευτούν. Η επιλογή των συγκεκριμένων ποιητών έγινε με βάση αυτό το κριτήριο κυρίως, ωστόσο έγινε επίσης προσπάθεια επιλογής ποιητών με βάση το διαφορετικό ύφος γραφής, θεματολογίας, προσωπικού αποτυπώματος.
Το ενδιαφέρον εδώ έγκειται καθαρά στον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο αυτοί οι ποιητές αντιλαμβάνονται τα ερεθίσματα που τους εμπνέουν, τα επεξεργάζονται, τα ερμηνεύουν, τα καταγράφουν. Μέσα σε έναν χωροχρόνο που αφήνουν να τους ορίσει, αναλογίζονται την ιστορία τους, το παρελθόν σε σχέση με το παρόν τους, συγκρούονται πολλές φορές με τις παραδοσιακές νόρμες της γλώσσας, ανακαλύπτουν το ρόλο τους στο τώρα και με το βλέμμα στο μέλλον αποκωδικοποιούν κάθε λέξη ορίζοντας το νόημά της στο χαρτί. Ορίζοντας το νόημά της σκιαγραφούν το ποίημα. Αφήνοντας τα ίχνη μιας ποίησης που ριζώνει βαθιά, επιβάλλεται, κάνει την σκέψη να στοχάζεται, την κινεί και συγκινεί ακροβατώντας μεταξύ του ορθολογισμού και του συναισθηματισμού που εγκλείεται σε κάθε βίωμα, σε κάθε πτυχή της κοινωνίας, του κόσμου, της ιστορίας.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον Γκιγιέρμο Μοράλες Σίγιας και τον Μάριο Ντομίνγκες Πάρα για τις προτάσεις τους. Τις έλαβα σοβαρά υπόψη αν και η τελική επιλογή ήταν καθαρά δική μου. Επιπλέον, θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς τον ποιητή και δοκιμιογράφο Αλμπέρτο Σανταμαρία για την πολύτιμη συνεργασία του, χαρίζοντάς μας ένα κατατοπιστικό επίμετρο σχετικά με την ποίηση των νέων Ισπανών ποιητών.
Τέλος, οφείλω να διευκρινίσω το εξής: σε περίπτωση που παρατηρηθεί μια ανομοιομορφία ως προς τις σελίδες που αφιερώνονται στο έργο του εκάστοτε ποιητή, αυτό συμβαίνει επειδή στην παρούσα ανθολογία κάθε ποιητής συμμετέχει ελεύθερα με υλικό δικής του επιλογής, έκτασης έως πέντε σελίδες.
Άτη Σολέρτη
**
Όταν κάποιος, όπως συμβαίνει στην περίπτωσή μου τώρα, επιχειρεί να κάνει κριτική προσεγγίζοντας τις ποιητικές συντεταγμένες μιας συγκεκριμένης ομάδας ενεργών ποιητών, και, κατά τα άλλα, πολύ νέων, προκύπτει, ξαφνικά, μια μακρά λίστα ερωτημάτων και προβλημάτων που επαναλαμβάνονται. Για τι είδους ποιητές μιλάμε; Από ποια άποψη; Με τι προθέσεις; Σε τι αναφερόμαστε όταν μιλάμε για μια ομάδα ποιητών; Ποια είναι τα σημεία αναφοράς τους; Ποια είναι η θέση τους σε σχέση με τους προγενέστερους ποιητές; Και σε σχέση με την παράδοση; Κλπ. Όλα αυτά τα έχουμε εξετάσει με σαφή τρόπο κατά τον εικοστό αιώνα.
Τους τελευταίους μήνες έχουν εμφανιστεί στην Ισπανία διάφορες ανθολογίες που επιχειρούν να αναδείξουν μια σειρά συντεταγμένων της σύγχρονης ισπανικής ποίησης, δηλαδή αυτής που γράφτηκε από ποιητές που γεννήθηκαν κατά κύριο λόγο τη δεκαετία του ογδόντα και στις αρχές της δεκαετίας του ενενήντα.
Κατά την άποψή μου, κάθε ποιητής που γράφει έρχεται αντιμέτωπος αρχικά με ένα βασικό πρόβλημα: το χρόνο. Ή μάλλον, με το τώρα. Αυτό με τη σειρά του, περιλαμβάνει δύο προβλήματα: το να γράφει κανείς τώρα, και το να γράφει κανείς για το τώρα.
Ωστόσο, το να γράφει κανείς για το τώρα περιλαμβάνει το να γράφει και για τον χρόνο που έχει συγκεντρωθεί σε αυτό το τώρα. Ένα από τα χαρακτηριστικά αυτών των ποιητών είναι το βλέμμα τους προς το παρελθόν, όχι ακριβώς σαν ένα παιχνίδι νοσταλγίας ή ελεγείας (όπως συνήθιζε να συμβαίνει στην ποίηση της εμπειρίας, αυτό μου φαίνεται αναγκαίο για να κατανοήσουμε την αλλαγή) αλλά σαν ένα παρελθόν που συνεχίζει να υφίσταται στο παρόν, χωρίς ηθικό δίδαγμα, χωρίς προθέσεις καθολικότητας. Παραφράζοντας τον Βάλτερ Μπένγιαμιν, θα λέγαμε ότι ο ποιητής προσπαθεί να διαβάσει την ίδια του τη ζωή, το παρελθόν του, πηγαίνοντας κόντρα στο ρεύμα.
Ως εκ τούτου, η ποίηση κάποιων από τους ποιητές που γεννήθηκαν τη δεκαετία του ογδόντα διαφέρει, σε μεγάλο βαθμό, από αυτή του παρελθόντος. Από την αποκήρυξη του πρωταγωνιστικού ρόλου του εγώ που χαρακτήριζε τους περισσότερους ποιητές που γεννήθηκαν τη δεκαετία του εβδομήντα, περάσαμε στην ανάγκη να θέσουμε το βιογραφικό εγώ ως άξονα των ποιητικών μεταλλάξεων. Ένα εγώ που δεν είναι πια ένα υποκείμενο που αφηγείται, αλλά ένα υποκείμενο του οποίου το εγώ, του οποίου η ταυτότητα, δεν είναι αφηγηματική ή λογικά αφηγηματική και ως εκ τούτου δεν είναι ηθικολογική αλλά απολύτως σχιζοειδής. Ένα εγώ που είναι ανίκανο να συλληφθεί και που παρατηρεί όλες αυτές τις πιθανές υποθέσεις για τις οποίες μιλάμε.
Το σώμα, η γλώσσα, ο χρόνος, η αποτυχία, η εξομολόγηση είναι μερικές από τις λέξεις της ευαίσθητης οικονομίας που χαρακτηρίζει τους ποιητές για τους οποίους μιλάμε. Είναι προφανές ότι τίποτα από αυτά δεν είναι καινούργιο και, παρόλα αυτά, το ενδιαφέρον έγκειται στον τρόπο με τον οποίο κάθε ποιητής αναπτύσσει καθένα απ’ αυτά τα στοιχεία. Στον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται κάθε ποιητής αυτά τα μεταβλητά, διαφορετικά, παράξενα στοιχεία, υπό το πρίσμα ενός εγώ που δεν ντρέπεται πια να ταυτοποιείται.
Εκτός από τον χρόνο, υπάρχει επίσης ένας χώρος, ένα σώμα, ένα φυσικό εγώ. Ένα άλλο χαρακτηριστικό της σύγχρονης ισπανικής ποίησης είναι η επιστροφή στο εγώ χωρίς ενδοιασμούς, κάτι που φαίνεται, για παράδειγμα, στους ποιητές που γεννήθηκαν τη δεκαετία του εβδομήντα, οι οποίοι κατά κάποιο τρόπο άρχισαν να ξεφεύγουν από την διαλεκτική του καλού και του κακού που επέβαλλε η ποίηση της εμπειρίας.
Μπορούμε επίσης να αντιληφθούμε κατά κάποιο τρόπο τη γραφή του εγώ σαν αναδρομική άσκηση, σαν έναν τρόπο με τον οποίο ξαναγράφεται το παρελθόν, τόσο το ιστορικό όσο και το οικογενειακό. Να αντιληφθούμε το παρελθόν σαν ένα είδος ιστορικού/συλλογικού υποσυνείδητου που ενεργεί, αδιάκοπα, στο παρόν και στη γραφή.
Υπάρχει ένας ορισμός της ποίησης που μου φαίνεται ιδιαίτερα ορθός και εύστοχος. Πρόκειται για τον ορισμό που έχει δώσει εδώ και καιρό ο Μάριο Περνιόλα, σε ένα βιβλίο που αφορά τον Σιτουασιονισμό. Εκεί γράφει: «Η ποίηση […] είναι η ίδια η ιδέα της επικοινωνίας, εκφρασμένης στο πλαίσιο μιας κοινωνικής δομής στην οποία η μόνη πραγματική γλώσσα είναι το ψέμα».
Μου φαίνεται ένας ορισμός που αφήνει κυνικούς υπαινιγμούς. Από τη μία πλευρά, εκφράζει το βασικό γεγονός ότι η ποίηση είναι επικοινωνία, ωστόσο, μια μορφή επικοινωνίας που απαιτεί μια γλώσσα αποκομμένη από τους τρόπους επικοινωνίας που έχουν καθιερωθεί από μια γλώσσα που γίνεται αντιληπτή ως σημασιολογική δομή. Η ποίηση σαν μορφή επικοινωνίας που αψηφά την καθιερωμένη έννοια της επικοινωνίας. Υπό αυτήν την έννοια, πιστεύω ότι σε κάποιους ποιητές υπάρχει μια εμφανής τάση να χρησιμοποιούν τη γλώσσα προσάπτοντάς της σχιζοφρενικές ιδιότητες, κάνοντας την να «σαλτάρει». Η γλώσσα, επομένως, δεν είναι αυτό που φαίνεται, η γλώσσα κρύβει πολλές πτυχές, πολλά χαρακτηριστικά και σύνθετους οργανισμούς.
Ο χρόνος, το σώμα, το τοπίο κι η οικογένεια, παρορμήσεις μιας ταυτότητας που επιστρέφει και περιστρέφεται, αποτελούν κομβικά σημεία αυτού του δικτύου της ποίησης που έχει γραφτεί από τους ποιητές που γεννήθηκαν από τη δεκαετία του ογδόντα κι ύστερα.
Αποσπάσματα από το άρθρο «Η εικόνα στο ποίημα. Μια χαρτογραφική προβολή της σύγχρονης ισπανικής ποίησης».
Αλμπέρτο Σανταμαρία